Soorten hartfalen

Men onderscheidt een 2-tal vormen van hartfalen, afhankelijk van de pompfunctie. Deze pompfunctie wordt bestudeerd door middel van echocardiografie en vaak uitgedrukt als de fractie bloed die de linker kamer uitpompt, de zogenaamde 'ejectiefractie'.

• Systolisch hartfalen (gedaalde pompfunctie): deze vorm van hartfalen is vooral het gevolg van een gedaalde pompfunctie waarbij de contractiekracht vermindert. Men spreekt, afhankelijk van de ernst van de pompfunctiedaling, ook van HFrEF (Engels: heart failure with reduced ejection fraction) of HFmrEF (Engels: heart failure with medium range ejection fraction).

• Diastolisch hartfalen (bewaarde pompfunctie): deze vorm van hartfalen is eerder gevolg van een gedaalde vullingsfunctie omdat de hartspier moeilijk ontspant door bijv. verstijving van de spier, de globale pompfunctie blijft relatief behouden. Men spreekt dan ook van HFpEF (Engels: heart failure with preserved ejection fraction).

Klachten van systolisch of diastolisch hartfalen zijn meestal identiek.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen linker- en rechterhartfalen: bij linker of rechterhartfalen is er respectievelijk één kant van het hart aangetast waardoor de functie in het gedrang komt. Een combinatie van beide komt echter het meest frequent voor.

Oorzaken van hartfalen

Er bestaan vele mogelijke oorzaken van hartfalen. De meest voorkomende oorzaken zijn:

• Hartinfarct en coronair lijden: een verstopte kransslagader leidt tot een infarct met onherstelbaar verlies van een deel van de hartspier, ook chronisch zuurstofgebrek in de hartspier door vernauwingen van de kransslagaders zonder hartinfarct kan hartfalen veroorzaken.
• Hartkleplijden: een klepvernauwing (stenose) maakt dat het hart harder moet pompen om het bloed vooruit te stuwen. Een kleplekkage (regurgitatie of klepinsufficiëntie) betekent dat het hart harder moet werken om het terugvloeiende bloed ook vooruit te pompen. Beide situaties kunnen de hartspier uitputten.
• Hoge bloeddruk: uitputting van de hartspier die harder moet werken om te pompen tegen de chronisch verhoogde druk in de slagaders.
• Hartspierziekte: verschillende oorzaken kunnen de hartspier verdikken of verdunnen waardoor de functie ernstig vermindert, men spreekt van cardiomyopathie:
  • diabetes mellitus: suikerziekte
  • toxische stoffen: alcohol, drugs, bepaalde chemotherapieën
  • stapelingsziekten: onder andere amyloïdose (eiwitneerslag)
  • familiale ziekten: vaak genetische aandoeningen
  • nutritioneel: ernstige vitamine- of voedingstekorten
  • infecties of ontsteking van de hartspier (myocarditis): onder andere virale ontstekingen van de hartspier

• Aangeboren afwijkingen: sommige aangeboren problemen van de hartspier, kleppen of kransslagaders gaan gepaard met verminderde hartfunctie.
• Hartritmestoornissen: verschillende snelle of trage hartritmes of een problematische prikkelgeleiding kan hartfalen veroorzaken.
• Idiopathisch: wanneer de oorzaak niet duidelijk kan achterhaald worden, spreekt men van idiopathisch hartfalen.

Gevolgen van hartfalen

Wanneer het hart onvoldoende bloed uitpompt, probeert het lichaam dit tekort te compenseren.

1. Via meerdere mechanismen (hormonen, autonoom zenuwstelsel) gaat het lichaam meer vocht ophouden om zo meer bloed te laten circuleren.
2. Het hart wordt via gelijkaardige mechanismen gestimuleerd om harder en sneller te pompen.

Het probleem is hiermee opgelost… op korte termijn: het hart presteert tijdelijk beter, maar geraakt door deze vochtophoping en extra stimulatie nog verder beschadigd. Zo ontstaat een neerwaartse spiraal waarbij het hart langzaam zijn reserves opgebruikt.

Het hart is een orgaan met een flinke reservecapaciteit. Daarom is het mogelijk dat het al ernstig beschadigd is terwijl er nog geen opvallende klachten zijn. De hartzwakte wordt dan pas duidelijk na de spreekwoordelijke ‘druppel die de emmer doet overlopen’.

Bijvoorbeeld: Er zijn mensen met een verzwakt hart die geen hartklachten hebben. Door een banale verkoudheid kunnen ze plots in de problemen geraken. Het hart verliest beetje per beetje zijn pompreserve. Nu het lichaam niet in topconditie verkeert, komt dat plots tot uiting.

Om die reden stellen we soms voor dat je al medicatie inneemt vooraleer je beperkingen ondervindt. Het tijdig opstarten van preventieve medicatie kan het hartfalen mogelijk stabiliseren.

Klachten en symptomen bij hartfalen

Bij hartfalen is er zout- en vochtstapeling en gaat het hart als het ware in ‘overdrive’ om te compenseren voor het verlies aan hartfunctie. Hierdoor ontstaan een aantal typische klachten en/of tekenen. Het hebben van een of meerdere van deze tekenen betekent niet noodzakelijk dat u hartfalen heeft, maar best wel een arts opzoekt.

• Kortademigheid: eerst bij inspanning, later zelfs in rust en soms bij neerliggen of vooroverbuigen
• Onverklaarde vermoeidheid
• Onverklaarde gewichtstoename
• Gezwollen enkels, benen of buik: Onder invloed van de zwaartekracht stapelt dit vocht zich het gemakkelijkst op in de onderbenen bij staande en zittende mensen; bij bedlegerige mensen zien we vaak vochtopstapeling ter hoogte van de stuit en de bovenbenen.
• Frequent plassen ’s nachts
• Prikkelhoest bij neerliggen
• Snellere hartslag
• Aanhoudende pijn of druk op de borst

Bij rechtszijdig hartfalen staan vaak gezwollen voeten, enkels en buik op de voorgrond, bij linkszijdig hartfalen meer kortademigheid door opgelopen bloeddruk in de longbloedvaten of vochtstapeling in de longen. Op lange termijn kunnen neerslachtigheid, libidoverlies, concentratieproblemen, eetlustverlies en spierzwakte optreden. Praat erover met je arts en omgeving.