Naar schatting zijn er in Vlaanderen sinds 2020 meer dan 140.000 mensen met dementie. Voor heel België is dit aantal meer dan 200.000 en dit zal ongetwijfeld oplopen door de vergrijzing van de bevolking. Experts voorspellen een toename van meer dan 40 procent tegen 2035 en een verdubbeling tegen 2060. ( Expertisecentrum Dementie Vlaanderen , 2021)

• Leeftijd is de belangrijkste risicofactor voor dementie. Ruim 10% van de mensen boven de 65 jaar heeft dementie, boven de 80 jaar stijgt dat naar 20% en boven de 90 jaar is dat zelfs 40%.
• Een ongezonde levensstijl: roken, weinig bewegen, hoge bloeddruk, overgewicht verhogen de kans op dementie. Anderzijds, ook wie heel gezond leeft, kan dementie krijgen.
• Diabetes en de ziekte van Parkinson: Bepaalde ziektes kunnen een invloed hebben op het ontstaan van dementie. Zo hebben mensen met diabetes twee keer zoveel kans om dementie te ontwikkelen. Personen met de ziekte van Parkinson lopen een verhoogd risico: 35% tot 55% van hen krijgt dementie.
• Erfelijkheid: Heel soms is dementie erfelijk. De ziekte treedt dan op een relatief jonge leeftijd op bij verschillende familieleden.

Dementie is een verzamelnaam voor aandoeningen waarbij er geleidelijk aan zenuwcellen of verbindingen tussen zenuwcellen in de hersenen verdwijnen. Vaak komen één of meerdere onderstaande symptomen voor:

• Geheugenverlies
  De kans is groot dat je als persoon met dementie geheugenverlies ervaart. Enkele typische voorbeelden:
  • je stelt steeds dezelfde vragen;
  • je vergeet afspraken;
  • je weet vaak niet meer waar je je spullen hebt gelegd zoals je sleutels, telefoon…;
  • je hebt moeite om je weg te vinden

De geheugenproblemen worden na verloop van tijd erger. Vaak situeren de problemen zich eerst in het korte termijngeheugen, daarna wordt ook het lange termijngeheugen ook moeilijker.

• Problemen met doelgerichte handelingen

Handelingen die je vroeger elke dag uitvoerde, gaan steeds minder makkelijk. Je weet niet meer hoe je die handelingen moet uitvoeren, of in welke volgorde. Denk bijvoorbeeld aan koffiezetten, aankleden, rekeningen betalen.

• Gedragsveranderingen

Dementie kan ook je gedrag en karakter veranderen. Zo kun je last krijgen van stemmingswisselingen, depressie of angstig gedrag. Ook achterdocht, zich terugtrekken of opstandig, ongepast gedrag kan hierin gekaderd worden. Het is voor de omgeving vaak lastig om in te schatten waar deze veranderingen in gedrag vandaan komen.

• Moeilijkheden met taal

Je kunt gesprekken steeds moeilijker volgen. Je kunt niet op woorden komen, bouwt onsamenhangende zinnen en begrijpt beeldspraak niet meer. Je hebt moeite om te vatten wat je gesprekspartner vertelt. Je kunt wel nog de toon en de lichaamstaal interpreteren.

• Geen zin in sociale activiteiten

Door de toenemende problemen vermijd je sociaal contact. Terwijl je vroeger misschien graag naar familiefeesten of etentjes ging, voel je nu de behoefte om zoveel mogelijk thuis te blijven. Je verzint soms smoesjes om niet op uitnodigingen voor bijvoorbeeld familiebijeenkomsten in te moeten gaan. Dat doe je niet uit desinteresse of luiheid, maar uit faalangst. Je wilt anderen niet confronteren met je vergeetachtigheid of stemmingswisselingen.

• Onrust

Het is mogelijk dat je je vaker niet op je gemak voelt. Je begint dan rusteloos rond te lopen en zoekt iets om te doen. De onrust kan ook voor slaapproblemen zorgen.

• Lichamelijke moeilijkheden

Personen met dementie ervaren vaak ook lichamelijke klachten, zeker als de persoon al langere tijd met dementie door het leven gaat. Dit kan gaan van problemen om te stappen of slikken, het controleren van de blaas enz.

Er zijn ruim 50 vormen van dementie. Hieronder krijg je een overzicht van de 4 meest voorkomende vormen:

• Ziekte van Alzheimer

De Ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Die ziekte ontstaat doordat eiwitten zich opstapelen in en tussen de hersencellen. De hersenen gaan daardoor minder goed functioneren, wat in eerste instantie het kortetermijngeheugen beïnvloedt. Op termijn gaan dagelijkse zaken zoals koken, aankleden en tanden poetsen moeilijker.

• Vasculaire dementie

Vasculaire dementie wordt veroorzaakt door een slechte doorbloeding van de hersenen, De hersencellen krijgen weinig zuurstof en sterven af. Het ziekteverloop is afhankelijk van de plek in je hersenen die beschadigd is.

• Lewy body dementie

Bij deze vorm van dementie stapelt er zich eiwit op in de hersenen tot zogenaamde lewy-lichaampjes: verdikkingen die de communicatie tussen de hersencellen verstoren. De symptomen van de ziekte doen denken aan de ziekte van Parkinson en de ziekte van Alzheimer: een vertraging in het denken en handelen, evenwichtsverlies, moeilijkere gang, tremor ( beven), geheugenproblemen…

• Frontotemporale dementie

Bij frontotemporale dementie is vooral het voorste deel van de hersenen beschadigd. Hierdoor kunnen er veranderingen optreden in gedrag, persoonlijkheid en emoties. Er kunnen problemen ontstaan met de taalvaardigheid zoals spreken, begrijpen, lezen en schrijven. Tevens kunnen er verandering in motoriek ontstaan zoals tremor of mobiliteitsproblemen. Geheugenproblemenproblemen duiken hier pas later op.

Dementie is (nog) niet te genezen. Echter, met de juiste aanpak en een aangepaste levensstijl kunnen de achteruitgang en symptomen wel geremd worden.

• De niet-medicamenteuze aanpak van dementie bestaat uit:
  • gevarieerde voeding met veel groenten en fruit
  • water: 1.5l per dag;
  • beweging: drie keer per week een halfuur wandelen, fietsen of zwemmen is een goed begin. Lukt dat niet meer? Haal beweging dan uit andere activiteiten. Probeer zoveel mogelijk huishoudelijke taken nog zelf te doen zoals stofzuigen, aardappelen schillen en tuinieren.
  • psycho-educatie patiënt en mantelzorger.
• Symptomatische medicatie

Bij gedragsveranderingen zal het geriatrisch dagcentrum psychosociale ondersteuning aanbieden. Soms zal de arts ook medicatie voorschrijven, bijvoorbeeld bij slaapproblemen of angstaanvallen.

• Ondersteunende medicatie

Soms wordt er door de arts een proeftherapie voorgesteld met ondersteunende medicatie.

Basishouding

• Wij passen ons aan aan de persoon met dementie en niet andersom .
• Vertrek vanuit wat de persoon wel nog kan en probeer falen te vermijden: geef waardering voor wat goed gaat en blijf dit stimuleren. Vermijd corrigeren.
• Sluit aan bij de interesses, gewoontes en voorkeuren van vroeger.
• Je aanwezigheid en rustige nabije uitstraling zijn vaak belangrijker dan woorden.

Communicatie

Communiceer op een gepaste manier:

• pas je tempo aan;
• neem tijd om te luisteren naar het verhaal van de persoon met geheugenklachten;
• vermijd dubbeltaken: geef éénduidige instructies;
• dring niet lang aan op een antwoord of vervolg van het verhaal
• blijft ook geduldig en verdraagzaam als de persoon niet direct de juiste woorden vindt. Probeer te verwoorden wat jij denkt dat de persoon wil zeggen;
• heb aandacht voor gebaren die woorden vervangen of ondersteunen

Bied steun

• Behandel de persoon met dementie altijd als een volwassene.
• Hoe groter de zelfredzaamheid hoe groter de zelfwaarde. Creëer een veilige omgeving zowel binnen als buitenshuis:
  • Minimaliseer het risico op brand in huis door het gasfornuis te vervangen door een elektrisch vuur. Voorzie rookmelders
  • Probeer desoriëntatie te voorkomen door vaste routes aan te leren , liefst met duidelijke herkenningspunten, door telkens samen de zelfde weg te nemen. Gebruik eventueel een tracker aan de sleutelbos
  • Vermijd dat de persoon met dementie in paniek geraakt omdat hij of zij iemand niet kan bereiken, door telefoonnummers in de portefeuille te stoppen
  • Vermijd vallen, neem tapijten of losliggende kabels weg. Draag goed gesloten schoeisel
• Ga voor een positieve benadering: geef complimenten als het wel lukt in plaats van berispingen als het fout loopt
• Geef geen taken die te veel van het geheugen vragen, gebruik geheugensteuntjes zoals een boodschappenlijstje of een kalender
• Wees geduldig
• Ga mee in de beleving, verzet kan leiden tot conflicten
• Probeer de aandacht af te leiden en een positieve sfeer te creëren

Bied houvast: naar de mate dat het proces vordert

• Hou vast aan structuur: Personen met dementie ervaren een verlies van grip op tijd, ruimte en herinneringen. Vermijd daarom nieuwigheden en plotse veranderingen, volg bijvoorbeeld een vaste dagindeling, geef spullen een vaste plaats in huis,…
• Breng het verleden weer tot leven: bekijk samen oude video’s of foto’s. Het is makkelijker om onderwerpen over het verleden aan te halen in plaats van over het heden.
• Blijf communiceren!
• Ga mee in ingebeelde situaties, probeer te peilen naar de gevoelens achter die beleving en speel er op in . Vermijd waaromvragen.
• Doe dingen niet in plaats van de persoon met dementie, maar samen. Bijvoorbeeld eten of aankleden.
• Wees alert voor dwalen. Zorg voor een veilige omgeving en voorkom verveling.
• Voorkom angst en achterdocht:
  • Vermijd woorden en thema’s die angst uitlokken, vermijd fluisteren.
  • Vermijd praten met anderen over de persoon met geheugenklachten in zijn aanwezigheid.
  • Antwoord zo eerlijk mogelijk op vragen. Ga in op gevoelens.

Blijf contact maken, zeker als de taalproblemen groter worden

• Speel vooral in op de zintuigen met zachte geluiden en vertrouwde geuren. Maak lichamelijk contact met aanrakingen.
• Blijf praten, zing samen een liedje of luister naar vertrouwde muziek.
• Zoek binnen alles wat moet gebeuren naar zaken die ze zelf nog kunnen: haren kammen, scheren, de tafel dekken en stimuleer hen om dat nog zelf te doen. Dit zal misschien meer tijd vragen.
• Bied geborgenheid en warmte.

Omgaan met een persoon met dementie is niet altijd makkelijk. Hierbij komen vaak verschillende emoties aan bod, passend in het kader van een rouwproces (ongeloof, ontkenning , verlies, verdriet...).Het allerbelangrijkste is educatie. Informeer zo goed mogelijk over dementie en de gevolgen ervan. Vergeef jezelf je fouten en tekortkomingen. Voorkom dat je in een isolement raakt. Maak elke dag tijd vrij voor jezelf en maak jezelf niet onmisbaar. Besef dat het voor anderen moeilijk kan zijn om begrip te tonen, bijvoorbeeld bij afwijkend gedrag van de persoon met dementie. Let op signalen van spanning en neem deze serieus, respecteer elkaars verschillen in verwerkingsstijl.

Expertise centrum Dementie Brugge, Antwerpen, Gent

Hier kan je terecht met al je vragen rond dementie. Zij bieden: vormingen, praktische info, brochures en sociale initiatieven.

Foton
Biskajersplein 2 , 8000 Brugge
050 44 67 93
foton@dementie.be
www.dementie.be/foton
www.familiezorg-wvl.be

ECD Orion
Markgravelei 133
2018 Antwerpen
03 247 03 85
orion@dementie.be

ECD Paradox
Molenaarsstraat 34
9000 Gent
09 233 14 38
paradox@dementie.be

CGG Prisma vzw

Het ouderenteam richt zich tot volwassenen/ouderen vanaf 65 jaar met psychische of psychiatrische problemen. Ook de omgeving van de oudere (zoals partner of kind) kan, indien gewenst en mits akkoord van de cliënt, bij de begeleiding betrokken worden. De begeleiding vanuit het ouderenteam kan plaatsvinden in het centrum zelf of, indien aangewezen, in het woon- en zorgcentrum of bij de cliënt thuis.

CGG Prisma vzw
Astridlaan 35
8370 Blankenberge
050 97 70 00
info@cggprisma.be

Alzheimer Liga Vlaanderen vzw

Zij hebben verschillende familie- of lotgenotengroepen, organiseren sociale initiatieven, staan in voor sensibilisering en folders. Ondersteunen mantelzorgers op verschillende manieren. Hebben ook een eigen tijdschrift die 4maal per jaar verschijnt.

Alzheimer liga Vlaanderen vzw
Rubensstraat 104/4
2300 Turnhout
Tel: +32 14 43 50 60
info@alzheimerligavlaanderen.be

Geriatrisch dagcentrum geriatrie AZ Zeno

Het Geriatrisch dagcentrum vind je zowel op de Campus in Knokke als in Blankenberge. Hier kan je terecht indien je problemen hebt met vallen, het geheugen, voor een opvolging na ziekenhuisopname of verschillende therapieën: toediening intraveneuze medicatie, bloedtransfusie, opvolging wondzorg en kleine ingrepen.

Geriatrisch dagcentrum geriatrie – campus Knokke
Kalvekeetdijk 260
Knokke-Heist 8300
+32 (0)50 535 195

Geriatrisch dagcentrum geriatrie- Campus Blankenberge
Dr. F. Verhaeghestraat 1
Blankenberge 8370
+32 (0)50 535 200