Sarcopenie, een vaak miskend probleem bij ouderen

Tegenwoordig weet iedereen dat wij bij het ouder worden bot verliezen waardoor we osteoporose op latere leeftijd kunnen ontwikkelen met het gevaar van breuken als we vallen. Waar we minder van bewust zijn, is dat we ook spiermassa verliezen bij het ouder worden, sarcopenie. Letterlijk uit het Grieks: sarco betekent vlees, penie betekent tekort. Zo heeft een gezonde man van 75 jaar maar de helft meer spiermassa van toen hij 25 was. Dit zie je niet aan de buitenkant maar het vlees zelve vervet (de spiervezels worden omgevormd tot vetcellen). Door het verlies van spiermassa en hierdoor ook spierkracht gaat het algemeen functioneren achteruit en verhoogt het valrisico. Er is dus een grote impact op de dagelijkse activiteiten en op de levenskwaliteit. Dr. Callens, arts fysische geneeskunde, vertelt over een vaak miskend probleem bij ouderen en hoe we dit in AZ Zeno aanpakken.

Wie kan Sarcopenie krijgen?

In principe kan iedereen, als men maar oud genoeg wordt, sarcopenie krijgen. Onze spieren worden continu aangemaakt en afgebroken. Door anabole stimuli (eiwitrijke voeding en fysische activiteit) wordt de spieraanmaak (massa en kracht) aangepast aan de behoefte. Als men op oudere leeftijd minder fysiek actief is en minder gezond eet, zal er meer spierverlies zijn en wordt de kans op ernstige sarcopenie groter. Men kan ook heel snel sarcopenie krijgen door bijvoorbeeld immobilisatie. Op 10 dagen immobilisatie in een gips kan men gemakkelijk 1 tot 2 kg zuiver aan spiermassa verliezen. Gelukkig kan deze spiermassa terug aangroeien door fysische activiteit (voornamelijk krachttraining) en eiwitrijke voeding.

Wat is de oorzaak van de aandoening?

De oorzaak kan steeds teruggebracht worden op een onevenwicht tussen de eiwitsynthese(aanmaak) en –afbraak in de spieren. Anabole stimuli (fysieke activiteit en eiwitrijke voeding) zullen de netto spiereiwitsynthese bevorderen. Bij het ouder worden, ontstaat er een ongevoeligheid voor deze anabole stimuli op de spiereiwitsynthese. Dit noemt men de metabole weerstand. Per definitie is dit dus de oorzaak van sarcopenie bij oudere mensen.

Hoe ga je sarcopenie gaan diagnosticeren?

Je kan een screening doen om risicopatiënten te vinden (door een specifieke vragenlijst met een puntenscore) waarna men de spiermassa, de spierkracht en functionaliteit gaat objectiveren. Spiermassa meet je door middel van een total body scan, software die ook staat op de botdensitometrie. Je kan dus in principe de botkwaliteit in het kader van osteoporose objectiveren en tegelijkertijd de spiermassa bepalen. Om de spierkracht te meten gebruiken we een krachtmetertoestel en om de functionaliteit te bepalen gaan we de snelheid van marcheren meten. Als men op alle 3 deze factoren negatief scoort, spreken we van ernstige osteopenie met een groot risico op vallen van alle gevolgen van dien.

Hoe ziet zo’n behandeling eruit?

De anabole weerstand overwinnen kan men doen door een combinatie van een aantal zaken.

Ten eerste is er voedingssupplementatie. We gaan de eiwitinname gaan optimaliseren. De hoeveelheid, de verdeling over de dag en kwaliteit van het eiwit spelen allemaal een rol. Zo is leucine (d.i. een bepaald aminozuur, bouwsteen van eiwit) zeer belangrijk en moet je in totaal minimum 1 gr eiwit per kg lichaamsgewicht eiwit per dag innemen. Ook de eiwitinname rond het beweegmoment (krachttraining) is zeer efficiënt. Er bestaat namelijk een synergetisch effect tussen eiwitinname en fysieke oefeningen op de spiereiwitaanmaak.

Wat betreft de oefentherapie zal je met weerstandstraining (80% van de maximale kracht) ook de anabole weerstand kunnen overwinnen, zelfs bij mensen boven de 90 jaar indien je dit combineert met eiwitinname een uur voor of een uur na deze inspanning. Uiteraard wordt de oefentherapie individueel aangepast onder leiding van kinesitherapie en de voeding door een diëtist bijvoorbeeld in het kader van nierproblemen.

Hoe kunnen we sarcopenie voorkomen?

Gezien sarcopenie bij een steeds groeiende vergrijzende bevolkingsgroei meer en meer voorkomt, is het niet alleen noodzakelijk sarcopenie te behandelen maar is preventie ook erg belangrijk en nodig. Op 10 dagen kan je anderhalve kg spieren verliezen en is er soms 3 à 4 maanden 2 à 3 keer per week oefentherapie nodig om deze spiermassa terug te kunnen herwinnen.

Sarcopenie-unit

Heel binnenkort zal AZ Zeno een volledige sarcopenie-unit oprichten waar we mensen kunnen screenen, testen en behandelen voor sarcopenie. De verouderde bevolking in Knokke-Heist waarbij meer dan 33% boven de 65 jaar heeft hier zeker nood aan en baat bij.